All-in the family: van dalende leerlingaantallen naar duurzaam onderwijs

De Curtevenne is een van drie basisscholen in Kortenhoef. Op deze High Performance School staat het kind centraal en wordt lesgegeven volgens het EDI-model (expliciete directe instructie). De school staat in het dorp bekend om de aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen en de goede sfeer, en kent veel betrokken ouders. Ook teamleden zijn zeer betrokken en werken nauw samen in een veilige familiecultuur. De school staat wel voor een uitdaging: het leerlingaantal zal de komende jaren dalen van 150 naar 127 leerlingen. Dat is weliswaar een trend in meerdere Gooise gemeenten, maar feit blijft dat dit negatieve gevolgen heeft voor het budget. Het onderwijs moest dus anders, maar hoe?

Ik maakte een contextschets van de school (op basis van een zogenoemde DESTEP-analyse waarin je demografische, economische, sociaal-culturele, technologische, ecologische en politiek-juridische aspecten van de omgeving in kaart brengt, en van het 7S-model van McKinsey). Met intern begeleider Mandy van Wijngaarden en een aantal collega’s hadden we al wel enkele randvoorwaarden voor de verandering vastgesteld: die moest duurzaam zijn, er moest draagvlak zijn onder alle teamleden en actieve betrokkenen, ze moest bewezen effectief zijn (op basis van literatuuronderzoek naar veranderkunde en bewezen effectieve interventies), en de familiecultuur in het team en de ouderbetrokkenheid moesten geborgd blijven.

Uiteindelijk werden twee mogelijke onderwijsvormen voorgelegd aan het team. Met behulp van het BOB-model (beeldvorming – oordeelsvorming – besluitvorming) en de Deep Democracy-methode, waarin veel ruimte is voor democratie, participatie en dialoog, kwamen we tot een gezamenlijk besluit: een leerstofjaarklassensysteem met een gedeeld curriculum. In de combigroep 5/6 wordt in twee jaar alle leerstof aan beide groepen tegelijk gegeven, in een logische opbouw.

Implementatie

u ontstond ook de behoefte aan een passende lesmethode. Na grondig onderzoek en meerdere teambijeenkomsten is collectief gekozen voor de implementatie van Wetenswaardig, die is ingericht op onderwijs aan combigroepen met een gedeeld curriculum. Hoe verliep dat?

In mijn onderzoek naar de implementatie van Wetenswaardig heb ik allereerst gekeken naar de ‘methode-implementatie’. Concreet heb ik om te beginnen de impact van Wetenswaardig onderzocht, met name de ‘leerervaring’ van leerlingen en de ‘leerkrachttevredenheid’, door middel van enquêtes en gesprekken met de Kinderraad. Ten tweede heb ik gekeken naar ‘competent en vakkundig handelen’ van leerkrachten, met nadruk op ‘professionalisering’ en ‘samenwerken’. De scholing moet nog plaatsvinden. De samenwerking is bevorderd door de inzet van ‘Lesson Study’ (een methode waarbij leerkrachten gezamenlijk lessen ontwerpen, uitvoeren, observeren en evalueren) en ‘collegiale visitatie’. Transcripten van de Lesson Study-bijeenkomsten, observatielijsten van collegiale visitaties en enquêtes zijn geanalyseerd.

Resultaten

De implementatie van Wetenswaardig tot nu toe is succesvol, hoewel leerkrachten dus nog verder geschoold moeten worden. De leerervaringen van leerlingen zijn al zeer positief. Hoewel een enkele leerling de lessen te lang vindt duren, zijn de meeste zeer tevreden en betrokken bij de lessen, en leren ze meer. Ook de leerkrachten zijn overwegend positief over de methode, die zij als gebruiksvriendelijk, inhoudelijk sterk en uitdagend ervaren. Ze helpt hen ook hoge verwachtingen te stellen. De voorbereidingstijd van de lessen is haalbaar, de lestijd en inspanning die nodig zijn voor Wetenswaardig passen binnen de volle roosters en de kwaliteit van de lessen en lesmaterialen is hoog.

Dankzij de Lesson Study-bijeenkomsten en collegiale visitaties is de samenwerking binnen het team versterkt en effectiever geworden, zijn leerkrachten zelfverzekerd en beschikken ze over sterkere pedagogisch-didactische vaardigheden. Toch is er nog ruimte voor het aanscherpen van onder meer de doelgerichtheid van en flexibiliteit tijdens de lessen. Voor meer focus op leerlingbetrokkenheid blijft het monitoren van de uitvoerbaarheid van de lessen van belang. Alles bij elkaar lijkt de implementatie van Wetenswaardig succesvol. 

Prettige bijkomstigheid

Het innovatieproces heeft uiteindelijk niet alleen geleid tot een duurzame oplossing voor het dalende leerlingaantal, maar heeft tevens de professionele cultuur van de school versterkt. Dit heeft geresulteerd in een nieuwe positionering van de school ten opzichte van de andere basisscholen in Kortenhoef. De school onderscheidt zich nu door het gezamenlijk voorbereiden van de lessen, het evidence informed handelen en door een kennisrijk curriculum middels Wetenswaardig. De Curtevenne heeft met dit innovatieproces ook een solide basis gelegd voor andere innovaties. Een collectieve aanpak, gefundeerd in evidence-
informed benaderingen, en de familiecultuur waarin iedereen samen verantwoordelijk is en voortdurend streeft naar verbetering, zijn cruciaal gebleken voor het succes.