Nieuwe leergang Rekenleider, koers zetten naar betere rekenresultaten

Het Nederlands Mathematisch Instituut (NMI) ontwikkelde daarom een nieuw functieprofiel en een bijbehorende leergang: de Rekenleider, bedoeld voor scholen die ambitie hebben om een structurele, positieve rekentrend te realiseren.

Veel scholen zoeken naar manieren om hun rekenonderwijs structureel te verbeteren. De urgentie is duidelijk: al jaren staat het verhogen van basisvaardigheden op de agenda, maar nog steeds halen veel leerlingen het 1S-streefniveau niet. Schoolbesturen staan dus voor een flinke rekenopgave. Ook de inspectie benadrukt keer op keer dat de huidige situatie niet houdbaar is. Renovatie van het rekenonderwijs is dus noodzakelijk, en dat vraagt om een stevigere rol dan die van de traditionele rekencoördinator.

Van telefoontje naar leergang

Peter Langerak, hoofd onderzoek bij het NMI, ontwikkelde daarom een nieuw functieprofiel. Daarin staat kennis en begeleiding bij de praktische invulling van beter onderwijs centraal, heel concreet op vijf punten: analyseren, ambities stellen, teamprofessionalisering, verbeteren en effectieve lessen realiseren. 

Langerak: ‘Ik dacht dat scholen aan de slag konden met het functieprofiel… Totdat ik telefoontjes kreeg van schoolbesturen met de vraag naar een cursus. Maar die cursus was er helemaal niet.’

Die telefoontjes vormden het startpunt voor de ontwikkeling van de leergang Rekenleider door het NMI. Geen top-downinitiatief, maar een direct antwoord op de vraag van scholen en besturen: een praktijkgerichte opleiding waarin rekenleiders worden klaargestoomd om het rekenonderwijs in hun school ambitieus en concreet te maken.

Sturend en resultaatgericht

Voor schoolbesturen is de leergang niet zomaar een extra scholing, maar een strategische investering. Marieke Hoogma, onderwijsdirecteur bij Quadraten, een stichting met 32 basisscholen in de regio Westerkwartier in Groningen, is helder: ‘Met de leergang Rekenleider willen we een duidelijke rol creëren voor de aankomende rekenleiders, waarin zij sturend en resultaatgericht op basis van onderzoek en data werken aan een duurzame verbetering van het rekenonderwijs.’ Haar collega Mariken van der Laan, beleidsmedewerker en kwaliteitscoördinator bij Quadraten, vult aan: ‘De taakomschrijving van rekencöordinatoren is op veel van onze scholen niet altijd even duidelijk, mede door de verscheidenheid aan cursussen en opleidingen die leerkrachten daarvoor gevolgd hebben.’

Van coördinator naar rekenleider

De traditionele rekencoördinator lijkt nauwelijks invloed te hebben op leerlingresultaten. Het blijft vaak bij ondersteunen en monitoren en de mate van ondersteuning wordt door collega’s met een mager zesje beoordeeld (Peil.Rekenen-Wiskunde 2019; 2023). De rekenleider is daarom fundamenteel anders: het gaat niet om ondersteunen, maar om leiding nemen. Analyseren, ambitie bepalen, projecten formuleren en uitvoeren, collega’s begeleiden en ervoor zorgen dat rekenlessen daadwerkelijk effectiever worden, dat staat centraal. Binnen de leergang ontwikkelen rekenleiders deze vaardigheden expliciet, zodat kennis kan worden omgezet in concreet beleid en merkbare verbeteringen.

De kracht van de rekenleider is dat hij niet alles zelf hoeft te weten, maar wel de richting bepaalt en zorgt dat vragen niet blijven liggen. Het rekenonderwijs is daarvoor een te omvangrijk kennisgebied, zo vertelt Jelle Vlieger, kerndocent van de leergang. ‘Een rekenleider hoeft niet álle kennis direct paraat te hebben. Het gaat erom dat hij of zij richting geeft, de juiste bronnen en netwerken benut en met het team de volgende stap zet. Daarmee krijgt de school iemand die echt de leiding neemt in het rekenonderwijs.’

Tineke Beukelen van CNS De Nieuwe Weg in Oostvoorne waardeerde juist de netwerkvorming en het uitwisselen van kennis met collega-rekenleiders. ‘Zo hebben we de overtuiging ontwikkeld dat we er echt mogen staan als rekenleider,’ vertelt ze. ‘Door de deelname van collega’s van andere scholen heb je ook het gevoel dat je het niet alleen hoeft te doen.’

De leergang is geen verkapte managementcursus. Dat vindt ook Iris Verzijl, die als ib’er van de Oranje-Nassau uit Papendrecht deelnam: ‘De leergang is inspirerend door de deelname van mensen die met hun voeten in de klei staan en door kennis die direct te gebruiken is in de praktijk.’

Kennisrijk

De leergang Rekenleider begeleidt leraren bij het pakken van hun rol als rekenleider binnen de school. In vier sessies vergaren ze de benodigde kennis en vaardigheden om die nieuwe rol met succes uit te kunnen voeren. Elke sessie wordt geleid door een vaste kerndocent van het NMI, aangevuld met een gastdocent die specifieke expertise inbrengt. Dat kan bijvoorbeeld een didactisch coach zijn die een succesvol rekenproject heeft gerealiseerd of een onderzoeker die inzicht heeft in rekendoelen en schoolprestaties. 

De sessies richten zich in eerste instantie op het eigen maken van essentiële kennis over het Nederlandse rekenonderwijs. Vervolgens wordt er veel aandacht besteed aan het toepassen van die kennis in de praktijk. De rekenleiders leren de uitgangspunten van de sessies te vertalen in een uitvoerbaar rekenbeleid met concrete actiepunten. Daarbij leren ze zichzelf te positioneren als rekenleider binnen de school. Door die praktijkgerichtheid gaan deelnemers vaak al na de eerste sessie aan de slag met concrete verbeteracties in hun school. Bovendien vormen rekenleiders uit hetzelfde bestuur samen een netwerk waarin ze ervaringen en oplossingen uitwisselen.

Steven Verspui van IKC Beatrix uit Papendrecht benadrukt: ‘De leergang is heel praktisch op de eigen schoolsituatie gericht. Zo voegt ook algemene literatuur waarde toe aan de praktijk.’ Elke deelnemer ontvangt een studiegids en een reader met de belangrijkste achtergronden, literatuur en praktijkvoorbeelden. Kerndocent Jelle Vlieger verwoordt het zo: ‘Het reken-wiskundeonderwijs is vooral ingewikkeld gemaakt. In de leergang geven we veel achtergrondkennis, maar we stellen altijd centraal wat de rekenleider daar concreet mee kan doen in de eigen school.’

De kracht van de rekenleider zit dus niet in het verzamelen van alle kennis, maar in het nemen van de leiding, gericht op een trendbreuk naar betere rekenresultaten. Vlieger benadrukt: ‘Een rekenleider bepaalt richting op basis van data, benut bronnen en netwerken en helpt collega’s de volgende stap te zetten naar betere rekenresultaten.’

Sessies en resultaatgebieden van de rekenleider

1.    Analyseren – resultaten doorgronden en trends signaleren.
2.    Beleid – onderbouwde doelen en schoolbreed rekenbeleid formuleren.
3.    Professionaliseren – collega’s trainen, coachen en samen leren.
4.    Verbeteren – gerichte projecten en initiatieven uitvoeren.
5.    Effectieve rekenlessen – zorgen dat verbeteringen zichtbaar worden in de klas.

Besturen kunnen ook kiezen voor extra sessies rond thema’s die aansluiten bij hun eigen vragen, bijvoorbeeld dyscalculie en het jonge kind, gespreks- en coachingsvaardigheden of de aanpak van hardnekkige rekenproblemen.